در واقع، مشتقه قراردادی است که بر اساس دارایی پایه ایجاد میشود و ارزش آن با توجه به قیمت و نوسانات قیمتی دارایی پایه مشخص میشود. در قرن نوزدهم، آمریکا به مرکز نوآوری و پیشرفت اقتصادی تبدیل شد و در این راستا، بازار مشتقات قابل معامله در بورس شکل گرفت. همچنین کشاورزان با چالش‌هایی در یافتن خریدار برای محصولات خود مواجه بودند که منجر به تأسیس «هیات تجاری شیکاگو» شد.این بازار به اولین بازار مشتقات در دنیا تبدیل گردید و با ارائه قراردادهای استاندارد، امکان معاملات سازمان‌یافته را فراهم کرد. با افزایش تقاضا، بورس کالای شیکاگو تأسیس شد و اخیراً هیات تجاری شیکاگو و بورس کالای شیکاگو با هم ادغام شدند و گروه CME را تشکیل دادند که یکی از پیشروترین بازارهای مشتقات در جهان به شمار می‌رود. در آغاز، بازار مشتقات تنها محدود به کالاها بود و سایر ابزارهای مالی هنوز وارد این حوزه نشده بودند.اوراق بهادار مشتقه قراردادهایی هستند که ارزش آن‌ها از قیمت یک دارایی پایه مانند سهام، کالاها، ارزها، نرخ بهره و شاخص‌های بازار گرفته میشود. این اوراق به عنوان وسیله‌ای برای سفته‌بازی روی تغییرات قیمت آینده دارایی پایه، بدون نیاز به خرید خود دارایی استفاده می‌شوند.
اوراق بهادار مشتقه به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟
اوراق بهادار مشتقه به سرمایه‌گذاران، معامله‌گران و شرکت‌ها تعلق می‌گیرد که به دنبال مدیریت ریسک، افزایش بازدهی و سفته‌بازی هستند. این اوراق می‌توانند توسط پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers)، آربیتراژگران (Arbitrageur) و بورس بازان یا سفته‌بازان (Speculators) مورد استفاده قرار گیرند.
شرایط لازم برای گرفتن اوراق بهادار مشتقه
دریافت کد بورسی: برای معامله اوراق مشتقه در بورس، نیاز به دریافت کد بورسی دارید.
آشنایی با بازار مشتقه: آشنایی با انواع اوراق مشتقه و نحوه معامله آن‌ها برای سرمایه‌گذاران ضروری است.
سرمایه کافی: برای معامله اوراق مشتقه، نیاز به سرمایه کافی برای پرداخت وجه تضمین و هزینه‌های معامله دارید.
مزایای اوراق بهادار مشتقه
مدیریت ریسک: اوراق مشتقه به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا ریسک ناشی از تغییرات قیمتی دارایی‌های پایه را کاهش دهند.
افزایش بازدهی: این اوراق به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا با استفاده از تغییرات قیمت دارایی‌های پایه، بازدهی خود را افزایش دهند.
تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری: اوراق مشتقه به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا سبد سرمایه‌گذاری خود را تنوع‌بخش کنند و از نوسانات بازار بهره‌برداری کنند.
سفته‌بازی: معامله‌گران می‌توانند با استفاده از اوراق مشتقه، روی تغییرات قیمت آینده دارایی‌های پایه سفته‌بازی کنند و سود کسب کنند.
انواع اوراق بهادار مشتقه
قرارداد آتی (Futures Contract): توافقنامه‌ای مبتنی بر خرید و فروش دارایی در زمان معینی در آینده و با قیمت مشخص است. این قراردادها استاندارد شده و در بورس معامله می‌شوند.
پیمان آتی (Forward Contract): مشابه قرارداد آتی است، اما به صورت خصوصی بین دو طرف معامله میشود و در بورس معامله نمی‌شود.
قرارداد اختیار معامله (Option Contract): این قرارداد به خریدار اختیار می‌دهد تا مقدار مشخصی از دارایی را در زمانی معین با قیمتی تعیین شده بخرد یا بفروشد.
قرارداد معاوضه (Swap): قراردادی است که در آن دو طرف توافق می‌کنند جریان‌های نقدی آینده خود را با یکدیگر معاوضه کنند.
نحوه‌ی معامله اوراق مشتقه
بازارهای مالی برای انجام معاملات اوراق مشتقه به دو روش مختلف فعالیت می‌کنند. اولین روش، معاملات اوراق مشتقه در بازارهای خارج از بورس (OTC) است، که در آن شرایط و قوانین معاملات به توافق طرفین بستگی دارد.دومین روش، معاملات اوراق مشتقه در بازار رسمی (مانند بازار بورس) است که براساس قوانین مشخص و استاندارد انجام میشود و این نوع معاملات به طور کلی ریسک کمتری برای طرفین دارند.
نحوه دریافت کد معاملاتی مشتقه کالا
برای دریافت کد معاملاتی مشتقه کالا، ابتدا باید ثبت‌نام خود را در سامانه سجام تکمیل کرده و احراز هویت کنید. پس از دریافت کد بورسی، به سایت mofid.ebgo.ir مراجعه کرده و از طریق گزینه «اخذ کد آنلاین در بورس کالا» فرآیند ثبت‌نام را آغاز کنید. پس از انجام مراحل ثبت نام و افتتاح حساب‌های بانکی لازم، کد معاملاتی شما فعال خواهد شد و می‌توانید در بازار مشتقه کالا فعالیت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید به مقاله «نحوه دریافت کد معاملاتی آتی و اختیار معامله کالا» مراجعه کنید.
خرید اوراق بهادرا مشتقه در شرایط کنونی
در حال حاضر ، خرید اوراق بهادار مشتقه می‌تواند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشد. بر اساس گزارش‌های اخیر، بازار مشتقه در سال 2025 با تغییرات و تحولات زیادی مواجه شده است. برخی از این تغییرات شامل افزایش هزینه‌های انطباق و فشارهای تورمی است که بر هزینه‌های کلی معاملات تأثیر گذاشته است. همچنین، سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهاداتی برای کاهش محدودیت‌های موقعیتی در مشتقات سهام و اعمال شرایط سخت‌تر برای مشتقات شاخص ارائه کرده است تا از تجمع بیش از حد ریسک جلوگیری کند و ثبات بازار را بهبود بخشد.
مزایای خرید اوراق بهادار مشتقه در شرایط کنونی
مدیریت ریسک: اوراق مشتقه به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا ریسک ناشی از تغییرات قیمتی دارایی‌های پایه را کاهش دهند.
افزایش بازدهی: این اوراق به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا با استفاده از تغییرات قیمت دارایی‌های پایه، بازدهی خود را افزایش دهند.
تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری: اوراق مشتقه به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا سبد سرمایه‌گذاری خود را تنوع‌بخش کنند و از نوسانات بازار بهره‌برداری کنند.
معایب خرید اوراق بهادار مشتقه در شرایط کنونی
افزایش هزینه‌های انطباق: هزینه‌های انطباق با مقررات جدید افزایش یافته است که می‌تواند بر هزینه‌های کلی معاملات تأثیر بگذارد.
نوسانات بازار: نوسانات بازار می‌تواند باعث افزایش ریسک معاملات مشتقه شود و سرمایه‌گذاران باید به دقت این نوسانات را مدیریت کنند.
محدودیت‌های جدید: پیشنهادات جدید SEBI برای کاهش محدودیت‌های موقعیتی و اعمال شرایط سخت‌تر برای مشتقات شاخص می‌تواند تأثیراتی بر معاملات داشته باشد.
خرید اوراق بهادار مشتقه در شرایط کنونی می‌تواند به مدیریت ریسک و افزایش بازدهی کمک کند، اما باید به هزینه‌های انطباق و نوسانات بازار نیز توجه داشت. همچنین، تغییرات مقرراتی جدید می‌تواند تأثیراتی بر معاملات داشته باشد که باید در نظر گرفته شود.
